Phân biệt biến đổi khí hậu và ô nhiễm không khí

“Biến đổi khí hậu” và “ô nhiễm không khí”, đây là 2 thuật ngữ thường xuyên bắt gặp trong cuộc sống cũng như trong các chủ đề liên quan đến môi trường. Nhưng 2 vấn đề này thực chất như thế nào? Chúng khác hay bao hàm lẫn nhau? Điều này khiến nhiều người thắc mắc và không hiểu rõ những vấn đề liên quan. Trong bài viết này, Dr.Air sẽ phân tích cụ thể hơn với bạn đọc.

Biến đổi khí hậu là gì?

Biến đổi khí hậu đã và đang là vấn đề sống còn của nhân loại trong thời kỳ hậu công nghiệp. Âm thầm diễn ra từ những năm 1960 khi sản xuất công nghiệp phát triển “ nóng”, các nguồn tài nguyên ( đất, nước, động thực vật…) bị khai thác cạn kiệt trên toàn cầu. Từ những năm 2000 đến nay, nhân loại đã và đang gánh chịu những tác hại to lớn do biến đổi khí hậu gây ra trên khắp địa cầu: hạn hán gay gắt tại châu Phi; siêu bão tại Trung Mỹ; động đất, sóng thần tại Ấn Độ Dương, Nhật Bản…

Nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa, với 2.600 km bờ biển, 3.000 đảo lớn nhỏ, nhiều sông ngòi, địa hình dốc và chia cắt, nước ta được đánh giá là 1 trong 5 quốc gia dễ bị tổn thương nhất của biến đổi khí hậu trong những năm tới. Thực tế là từ nhiều năm nay, biến đổi khí hậu đã gây ra thiệt hại to lớn cho phát triển kinh tế- xã hội đất nước và đời sống hơn 94 triệu dân Việt Nam. Những diễn biến điển hình của biến đổi khí hậu là:

– Nắng nóng: tháng 7/2010 đồng bằng Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ đạt mức 42 độ C, tháng 6/2015: 42,7 độ C- cao nhất trong 40 năm qua.

– Rét hại, băng giá: từ ngày 14/1 đến ngày 20/2/2008 miền Bắc liên tục dưới 10 độ C; trong hầu hết tháng 1/2016: dưới 9 độ C- thấp nhất trong nhiều chục năm.

– Lũa, lở đất do mất rừng: độ che phủ rừng toàn quốc năm 2015 là 40,84%, trong đó rừng nguyên thủy ( rừng già, có giá trị phòng hộ ngăn lũ, chống xói lở cao) chỉ còn dưới 15%; một số tỉnh miền núi độ che phủ của rừng già còn rất thấp do nạn khai thác gỗ trái phép ( Lai Châu 7,8%, Sơn La 11,9%, Lào Cai 5,3%…).

Đây là nguyên nhân trực tiếp gây ra các trận lũ, lở đất kinh hoàng ở miền núi phía Bắc nhiều năm qua.

– Hạn mặn xâm nhập và lũ ít tại đồng bằng sông Cửu Long: trong 3 năm 2014-2016, lũ hàng năm trên sông Tiền Giang, Hậu Giang ít về, hạn mặn gia tăng gây thiệt hại lớn cho trồng lúa, nuôi thủy sản; năm 2016- 2017 lũ về gây sạt lở đất, cuốn trôi nhiều nhà dân 2 bên bờ sông.

Hiện nay đồng bằng sông Cửu Long có 13 tỉnh với 3,94 triệu ha đất tự nhiên, chiếm 12% diện tích cả nước; 17,5 triệu dân chiếm 20% dân số cả nước; hàng năm sản xuất 54% sản lượng lúa, 70% sản lượng thủy sản cả nước; chiếm 90% sản lượng lúa xuất khẩu, 65% sản lượng thủy sản xuất khẩu của cả nước.

Nhiều chuyên gia cảnh báo: theo kịch bản xấu nhất, nếu không có giải pháp căn cơ, hiệu quả ứng phó với biến đổi khí hậu thì đến năm 2050 đồng bằng sông Cửu Long sẽ mất do hạn mặn và nước biển dâng cùng 2 đồng bằng lớn khác trên thế giới là đồng bằng sông Nin, đồng bằng sông Bănglađét. Trong khi đang chịu tác động gay gắt của biến đổi khí hậu, chúng ta cũng đồng thời đối mặt với hiểm họa ô nhiễm môi không khí ngày càng lớn. 

Ô nhiễm không khí 

Khái niệm ô nhiễm không khí

Ô nhiễm môi trường không khí là tình trạng xuất hiện, biến đổi lớn trong thành phần không khí làm thay đổi tính chất lý, hóa vốn có, vi phạm tiêu chuẩn không khí mà pháp luật quy định, đồng thời ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của con người và sinh vật trên trái đất.

Tác hại ô nhiễm không khí

Tác hại mà ô nhiễm không khí gây ra không chỉ đối với sinh vật mà còn là nguyên nhân chính của hàng triệu trường hợp tử vong mỗi năm.

Đối với động thực vật

SO2, NO2, CO… là một trong số những hợp chất nguy hiểm được tìm thấy trong không khí, chúng là tác nhân gây ra hiện tượng tắc nghẽn khí quản và suy giảm hệ miễn dịch ở động vật.

Bên cạnh đó, các cây ăn trái xuất hiện dấu hiệu rụng lá hàng loạt, lâu dần gây nên tình trạng chết cây. Một trong những nguyên nhân được lý giải là do hợp chất HF có trong môi trường không khí, điều này cũng gián tiếp làm trái đất nóng lên cùng hiệu ứng nhà kính.

Hơn thế nữa, hiện tượng mưa Axit còn do khói bụi từ các khu công nghiệp gây nên. Những cơn mưa này làm ô nhiễm nguồn nước, giết chết hàng vạn sinh vật và cây trồng.

Đối với con người

Ung thư, các vấn đề về bệnh hô hấp… là một trong những căn bệnh nguy hiểm mà ô nhiễm không khí gây ra. Mỗi năm, trên thế giới ghi nhận 7 triệu ca tử vong, đồng thời còn gây thiệt hại lớn về kinh tế, ước tính 5 triệu USD/năm.

Ô nhiễm môi trường không khí còn làm giảm tuổi thọ trung bình của mỗi người khoảng 2 năm và là nguyên nhân gây tử vong cao thứ 4 trên toàn cầu, sau tăng huyết áp, sử dụng thuốc lá và chế độ ăn uống không lành mạnh.

Không chỉ gây ra các bệnh tim mạch và đột quỵ não, ô nhiễm không khí còn làm trầm trọng hơn các bệnh hen suyễn, ung thư phổi. Chúng còn tác động đáng kể lên hệ thần kinh trung ương, tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer, Parkinson, tự kỷ và dễ cáu gắt.

Những con số trên chỉ là một phần nhỏ trong vô vàn hậu quả của ô nhiễm môi trường không khí. Thực tế, chúng gây ra nhiều căn bệnh nguy hiểm và cái chết thầm lặng cho hàng triệu người trên toàn thế giới.

Vậy hãy cùng nghiên cứu kĩ hơn về biến đổi khí hậu và ô nhiễm không khí vấn đề này.

Mối liên hệ giữa biến đổi khí hậu và ô nhiễm không khí

Mối quan hệ phức tạp giữa biến đổi khí hậu và ô nhiễm không khí đang trở thành một chủ đề ngày càng quan trọng, đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về cách chúng tương tác và tăng cường nhau trong tình hình hiện nay. Biến đổi khí hậu, một hiện tượng toàn cầu được kích thích chủ yếu bởi hoạt động của con người, tạo ra chuỗi sự kiện và biến đổi đáng kể trong cả hệ thống khí hậu và chất lượng không khí.

Tăng cường hiệu ứng nhà kính là một trong những nguyên nhân chính của biến đổi khí hậu, với việc tăng lượng khí nhà kính như carbon dioxide (CO2), methane (CH4), và nitrous oxide (N2O). Những khí này không chỉ gây ấm lên toàn cầu mà còn ảnh hưởng đến cấu trúc hóa học của không khí, tạo ra điều kiện thuận lợi cho sự hình thành các chất ô nhiễm không khí.

Mối quan hệ này diễn ra qua một loạt các cơ chế phức tạp. Sự ấm lên toàn cầu do biến đổi khí hậu thường dẫn đến sự tăng cường của các sự kiện thời tiết cực đoan, như heatwaves và bão lớn, tạo điều kiện lý tưởng cho sự tăng cường của ô nhiễm không khí. Nó không chỉ ảnh hưởng đến lượng chất ô nhiễm được phát tán mà còn tác động đến cấu trúc hóa học của không khí, làm tăng nguy cơ hình thành các hạt bụi mịn và chất ô nhiễm hữu cơ bay hơi.

Mặt khác, ô nhiễm không khí cũng có thể làm gia tăng tác động của biến đổi khí hậu. Chẳng hạn, ô nhiễm từ các nguồn như đốt cháy nhiên liệu hóa thạch không chỉ tăng cường hiệu ứng nhà kính mà còn tạo điều kiện cho sự hình thành các chất ô nhiễm không khí độc hại. Điều này tăng cường khả năng của không khí giữ nhiệt, góp phần vào sự ấm lên toàn cầu.

Thách thức toàn cầu và giải pháp cho biến đổi khí hậu và ô nhiễm không khí

Biến đổi khí hậu và ô nhiễm không khí là hai thách thức toàn cầu đối diện thế giới ngày nay, với ảnh hưởng lớn đến môi trường, sức khỏe cộng đồng, và thậm chí là nền kinh tế. Biến đổi khí hậu, chủ yếu do tăng cường hiệu ứng nhà kính, đã dẫn đến các biến đổi khác biệt đáng kể trong mô hình thời tiết, tăng cường cường độ và tần suất của các thảm họa tự nhiên, và làm tăng mức biển, ảnh hưởng đến hàng tỷ người trên toàn cầu.

Cùng với đó, ô nhiễm không khí, xuất phát từ nhiều nguồn khác nhau như công nghiệp, giao thông, và đốt cháy nhiên liệu, đã trở thành một vấn đề lớn với sự gia tăng của các chất ô nhiễm như bụi mịn, khí ozone tầng thấp, và các hợp chất hữu cơ bay hơi. Ô nhiễm không khí không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe con người, gây ra các vấn đề như bệnh hô hấp và tim mạch, mà còn đe dọa đa dạng sinh học và làm suy giảm chất lượng môi trường sống.

Để đối mặt với thách thức này, giải pháp cần sự kết hợp giữa chính trị, khoa học và cộng đồng. Đầu tiên và quan trọng nhất, giảm lượng khí nhà kính thông qua việc chuyển đổi sang nguồn năng lượng tái tạo và cải thiện hiệu suất năng lượng trong các ngành công nghiệp lớn. Quản lý môi trường và bảo vệ các nguồn nước là quan trọng để giữ gìn hệ thống sinh thái và nguồn lợi nước. Đồng thời, việc giảm thiểu biến đổi khí hậu và ô nhiễm không khí đòi hỏi sự kiểm soát chặt chẽ hơn đối với các nguồn phát thải và đầu tư vào các công nghệ làm sạch môi trường.

Ngoài ra, cần có sự tập trung vào giáo dục và tạo nhận thức cộng đồng về biến đổi khí hậu và ô nhiễm không khí, tác động của hành động cá nhân và tổ chức đến môi trường. Chính sách hỗ trợ và khuyến khích nghiên cứu về các giải pháp inovative cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc đối mặt với thách thức về biến đổi khí hậu và ô nhiễm không khí.

Hãy cùng chung tay góp sức giữ gìn, bảo vệ môi trường sống của chúng ta ngay từ bây giờ bằng những việc làm cụ thể nhất: hạn chế sử dụng túi nilông, đổ rác đúng nơi quy định; không san lấp ao hồ, kênh mương; trồng cây xanh; sử dụng điện nước hợp lý, tiết kiệm; bảo vệ rừng tự nhiên, sử dụng các sản phẩm xử lý khói bụi, lọc không khí…. Hãy hành động vì chúng ta và thế hệ mai sau trước khi quá muộn!