Ô nhiễm không khí và rác thải nhựa

Ô nhiễm không khí và rác thải nhựa đang ngày càng trở nên nghiêm trọng, đặt ra những thách thức lớn cho sự bền vững của môi trường và sức khỏe cộng đồng toàn cầu.

Vấn đề nhựa

Nhựa là một sản phẩm đã tạo nên một cuộc cách mạng trong cách chúng ta sống. Nó đã cho phép các siêu thị cung cấp nhiều loại sản phẩm tươi sống và nó đã cứu sống nhiều người thông qua việc sản xuất các thiết bị y tế khác nhau.

Tuy nhiên, trong vài thập kỷ qua, sản lượng nhựa của chúng ta đã tăng vọt, năm 1950 thế giới sản xuất ước tính khoảng 2 triệu tấn nhựa mỗi năm. Kể từ đó, sản lượng hàng năm đã tăng gần 200 lần, đạt 381 triệu tấn vào năm 2020, gần tương đương với trọng lượng của toàn bộ dân số.

Do sự phát triển nhanh chóng này, hệ thống quản lý chất thải của chúng tôi đã không thể theo kịp. Tất cả chúng ta đã quá quen với địa điểm quen thuộc của đốm nhựa trong các con sông, đại dương và các điểm tự nhiên của chúng ta, nhưng trong nhiều trường hợp, ô nhiễm còn sâu hơn nhiều so với mức chúng ta có thể thấy. Nhiều quốc gia, đặc biệt là ở miền Nam toàn cầu thiếu bất kỳ hệ thống xử lý chất thải hiệu quả nào ở cấp địa phương hoặc thậm chí quốc gia và do đó, không có cách nào để xử lý chất thải này một cách an toàn, các cá nhân không còn lựa chọn nào khác ngoài việc đốt nó.

Giáo sư Francis Pope, chủ nhiệm khoa học khí quyển tại Đại học Birmingham giải thích: ‘Nếu bạn không có một hệ thống từ trên xuống để xử lý rác thải thì đốt nó là điều có vẻ hợp lý.

‘Chất thải chiếm không gian và nó có thể không an toàn hoặc mất vệ sinh – bằng cách đốt nó, bạn có thể loại bỏ nó, bạn có thể ngăn chặn sự lây lan của bệnh tật, bạn có thể loại bỏ mùi hôi, bạn có thể ngăn chặn sự xâm nhập của chuột và bạn có thể làm được tất cả trong số này miễn phí. ‘

Ô nhiễm không khí

Mặc dù đốt chất thải có vẻ là một việc hợp lý và tiết kiệm chi phí, nhưng có rất nhiều tác dụng phụ nguy hiểm. Khi bạn đốt bất kỳ chất hữu cơ nào, nó sẽ tạo ra khí thải carbon dioxide và các chất ô nhiễm không khí khác nhau, nhưng khi bạn đốt nhựa, kết quả thậm chí còn độc ác hơn.

Vào năm 2019, Giáo sư Stephen Smith, người đứng đầu kỹ thuật tài nguyên nước và môi trường tại Đại học Imperial College London đã tham gia vào một trong những nghiên cứu quy mô nhất cho đến nay về tác động ô nhiễm không khí của việc đốt chất thải ở miền Nam Toàn cầu. Ông nói với Air Quality News:  ‘Chúng tôi đã đo lượng khí thải từ các loại chất thải khác nhau và phát hiện ra rằng nhựa là nguyên liệu sản sinh ra lượng lớn carbon đen, một vật liệu dạng hạt mịn được giải phóng trong quá trình đốt cháy.

‘Điều này có nghĩa là ngay cả khi nhựa chỉ là một phần nhỏ trong tổng chất thải, nó vẫn là nguyên nhân gây ra 90% lượng khí thải carbon đen. Chúng tôi cũng phát hiện ra rằng ở Mexico hơn 90% rác thải ở các vùng nông thôn đã được đốt. Nó tốt hơn một chút ở các thị trấn và thành phố lớn hơn, tuy nhiên phần lớn chất thải được thu gom sau đó được đốt tại các khu đô thị lớn hơn. ‘

Khi nói đến ô nhiễm không khí, carbon đen đặc biệt đáng lo ngại, hít phải có liên quan đến các vấn đề hô hấp, bệnh tim mạch, ung thư và dị tật bẩm sinh. Việc thiếu các dịch vụ thu gom rác thải cục bộ tại Global South đồng nghĩa với việc nhiều người phải đốt rác thải tại nhà, trong vườn hoặc ven đường – điều này có nghĩa là tình trạng ô nhiễm không khí nguy hiểm này đang ở rất gần nơi sinh sống của con người.

Giáo sư Smith giải thích: ‘Chúng tôi nhận thấy rằng các bệnh về đường hô hấp ở vùng nông thôn cao hơn nhiều, chúng tôi đang nói rằng cứ 20 người thì có một người bị ảnh hưởng bởi các vấn đề về hô hấp, điều đó thật đáng kinh ngạc. Chúng tôi kỳ vọng rằng ở những vùng nông thôn xa giao thông và cơ sở hạ tầng, mọi người sẽ khỏe mạnh hơn rất nhiều, nhưng chúng tôi đã nhầm. ‘

Carbon đen cũng là một loại khí nhà kính rất nguy hiểm và có tác động mạnh hơn khoảng 4.000 lần về tác động biến đổi khí hậu so với carbon dioxide.  Theo giải thích của Giáo sư Smith, ‘Việc đốt chất thải dẫn đến các vấn đề sức khỏe đường hô hấp tại địa phương này nhưng cũng gây ra các tác động biến đổi khí hậu toàn cầu xuyên biên giới.’

Ngăn ô nhiễm không khí và rác thải nhựa

“Ô nhiễm không khí và hành động của chúng ta” là chủ đề Ngày Môi trường thế giới năm 2019 được Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) lựa chọn. Chủ đề này cũng là thông điệp kêu gọi các quốc gia, cộng đồng cùng hành động trong việc giảm thiểu chất độc hại thải ra môi trường không khí trong các hoạt động sản xuất kinh doanh.

Theo báo cáo của Liên hợp quốc, mỗi năm trên toàn thế giới có khoảng 7 triệu người chết sớm do ô nhiễm không khí; trong đó khu vực châu Á- Thái Bình Dương có gần 4 triệu người. Báo cáo đánh giá hiện trạng môi trường của Bộ Tài nguyên & Môi trường công bố cách đây 2 năm cũng đưa ra những con số đáng báo động về ô nhiễm môi trường không khí, nhất là tại các thành phố lớn. Nguyên nhân chủ yếu là do nhiều cơ sở sản xuất chưa tuân thủ về khí phát thải và lưu lượng phương tiện giao thông cơ giới ngày càng tăng cao.

Theo thống kê, ô nhiễm không khí ảnh hưởng đến sức khỏe con người và tăng trưởng kinh tế với khoảng 92% người dân trên toàn thế giới không được hít thở không khí sạch, gây thiệt hại cho nền kinh tế toàn cầu khoảng 5 nghìn tỷ đô la mỗi năm. Ô nhiễm ôzôn trên mặt đất dự kiến sẽ làm giảm 26% năng suất cây trồng chủ lực vào năm 2030.

Thực hiện Tháng hành động vì môi trường (từ cuối tháng 5 đến hết tháng 6) hưởng ứng Ngày Môi trường thế giới năm 2019 với chủ đề về ngăn chặn ô nhiễm không khí, các địa phương tập trung triển khai kế hoạch hành động quốc gia về quản lý chất lượng không khí đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2025. Trong đó, tập trung kiểm soát bụi trong quá trình thi công, vận chuyển nguyên vật liệu, chất thải tại các công trường xây dựng; kiểm soát khí thải phát sinh từ các khu vực xử lý chất thải rắn sinh hoạt, làng nghề, cụm công nghiệp.

Các cơ sở sản xuất công nghiệp cần đổi mới công nghệ, quy trình, thiết bị sản xuất nhằm hạn chế phát sinh khí thải, đồng thời xây dựng, lắp đặt, vận hành hệ thống xử lý khí thải phát sinh đảm bảo quy chuẩn về môi trường. Phát động trồng cây xanh trong các khu đô thị, khu dân cư, khu, cụm công nghiệp, làng nghề.

Song hành với thực hiện các giải pháp chống ô nhiễm không khí, việc “Chống rác thải nhựa” để ngăn chặn ô nhiễm môi trường do rác thải nhựa gây ra được xác định là nhiệm vụ cấp bách, đòi hỏi phải thực hiện thường xuyên, có sự tham gia nhiều cấp, nhiều ngành và của toàn xã hội. Rác thải nhựa không chỉ xuất hiện ngày càng nhiều ở khu vực đất liền mà đang trở thành vấn nạn đối với các bãi biển, đảo, hải đảo của nước ta. Nhiều vùng đảo như Lý Sơn, Cồn Cỏ, Phú Quốc… vốn xanh, sạch, trong lành thì nay chính quyền của những địa phương đang phải dốc sức để thu gom, xử lý rác thải nhựa, túi ni lông “di cư” từ nơi khác đến.

Những gì có thể thực hiện để hạn chế tình trạng ô nhiễm môi trường và rác thải nhựa?

Tuy nhiên, để đạt được tầm nhìn có phần không tưởng này vẫn còn là một chặng đường dài, và trong khi đó, hàng triệu người vẫn đang phải tiếp xúc với mức ô nhiễm không khí và rác thải nhựa nguy hiểm hàng ngày. Do đó, điều cần thiết là chúng ta phải hành động trong thời gian ngắn hạn để giúp quốc gia xử lý ô nhiễm không khí và rác thải nhựa theo những cách hiệu quả nhất.

Đối mặt với những vấn đề này, cần sự hợp tác quốc tế, nỗ lực từ cộng đồng và sự cam kết của doanh nghiệp để phát triển và thực hiện các giải pháp bền vững. Giảm thiểu ô nhiễm không khí và rác thải nhựa không chỉ là trách nhiệm của mỗi cá nhân mà còn là một nhiệm vụ toàn cầu để bảo vệ hành tinh chúng ta. Nếu bạn có nhu cầu xử lý ô nhiễm không khí và rác thải nhựa, bạn có thể liên hệ với xulykhoibui để được hỗ trợ và tư vấn cụ thể.